2022ko liburugintza

Katalogoa deskargatu pdf

Azterketa

Euskal liburugintza 2022

Xabier Eizagirre Gesalaga

Filosofian lizentziaduna eta JAKINeko erredakzio burua

 

Urtero bezala, liburu ekoizpenaren emaitzak aurkeztu eta aztertzera gatoz. Joan Mari Torrealdaik 1976tik 2017 arte, urtero-urtero etenik gabe, liburugintzaren ikerketa soziologiko sistematikoa osatu zuen, eta baita JAKIN aldizkarian argitaratu ere. Lan horrek bi emaitza sendo ekarri ditu: batetik, euskarazko liburugintzaren katalogoa osatu ahal izan du Jakinek; eta, bestetik, liburugintza kultura oso baten osasun egoeraren adierazletzat hartuta, sei hamarkadetako sistematizazioa eta begirada sakona ahalbidetu du, haren indarguneak eta ahulguneak identifikatuz. Torrealdaik abiatutako ildo beretik, 2022ko liburugintzaren azterketa duzu ondorengoa.

Pandemiaren bi urte gogorrenak gainditu ondoren, 2022an goranzko joerari heldu dio berriro liburugintzak: 2.529 liburu argitaratu dira euskaraz, aurreko urtean baino %9,9 gehiago. Pandemiaren eta liburu ekoizpenaren arteko erlazioak ez digu, itxura batean, ondorio esanguratsurik ateratzeko tarte handirik eman: pandemiaren lehenengo urtean, 2020an, %11,3 egin zuen gora ekoizpenak, eta bigarrenean, aldiz, 2021ean, %11,6 behera. Orain aztertzera goazen urtean, 2022 postpandemikoan, aurreko bi urteetakoaren neurriko aldaketa izan dugu, eta oraingoan ere, txandari eutsiz, goranzkoa izan da aldaketa hori.

Metodologia eta bibliografia

Azterketa honek hamarkadatan zehar taxutu eta findutako metodologiari jarraitzen dio. Urtetik urtera saiatu gara hobetzen, azterketak fintzen eta informazio iturriak zehazten. Gogoratze aldera, esan dezagun lege gordailua dela urtea markatzen duena, eta urtearen barruan arakatzen duguna ISBN duen titulua dela. Bildu, ISBNdunak baino gehiago biltzen ditugu, eta horietako batzuk aurkitu daitezke gure webgunean jartzen dugun katalogoan.

Bi urrats nagusi ditu gure metodologiak: informazioaren bilketa eta azterketa bera.

Informazioaren bilketa

Lehen urratsa liburuen katalogoa osatzea izaten da. Eta, horretarako, liburuak berak biltzen saiatzen gara. Baina ematen duena baino nekezagoa da liburuen informazioa inguratzea. Guk informazioaren gune zuzenera jotzen dugu lehenik, argitaletxeetara, eta ondoren gure sareak botatzen ditugu hemen eta han. Gezurra badirudi ere, ez dugu lortzen euskal argitaletxe guztiek informazioa eskura diezaguten; esan beharrik ez dago kanpoko argitaletxeekin areagotu egiten dela bilketaren zailtasuna. Eta, hala ere, katalogoa osatzea lortzen dugu.

Gure informazio iturriak, 2022an, hauek izan dira:

• Argitaletxe eta argitaratzaileak zuzenean: %36,5.
• Liburutegiak, Koldo Mitxelena Kulturunea eta Donostiako Udal Liburutegi Nagusia: %14,3.
• ISBN (International Standard Book Number), ELSN (Euskadiko Liburutegien Sistema Nazionala) eta EIPS (Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea) arakatuz lortua: %48,8.
• Bestelako bideak (Internet, Biblioteca Nacional espainiarra…): %0,4.

Zorionez, urte batzuetan behera egin ondoren, argitaletxeetatik zuzenean jasotzen dugun informazioa emendatu egin da oraingoan, herenetik gora: aurten %36,5 izan da. Garrantzi handia du guretzat informazio iturri hori ugaria izateak, iturri fidagarri eta seguruena den heinean; beraz, igoera hori oso seinale ona da. Hori bai, liburutegietatik jasotakoak behera egin duenez (2021eko %22,7tik 2022ko %14,3ra), bi iturriotatik jasotakoak ekoizpen osoaren erdia gainditzen du ozta-ozta, iaz bezala. Baina kontuan har dezagun duela urte gutxi %60ra iristen ginela bi bide horietatik. Jakina, kopuru horietara itzultzea litzateke ideala, datuen fidagarritasunean irabaztearren. Sare pelagikoekin lortzen dugun informazioaren kalitateak eskasagoa eta ilunagoa izateko arriskua du.

Informazioa ahalik eta zehatzen bildu eta gero, liburu bakoitzaren fitxa bibliografikoa osatzen dugu, dozena bat datu edo ezaugarriren inguruan: titulua, autorea, itzultzailea, elebitasuna, argitalpen maila, moldatzailea, argitaratzailea, koedizioa, herria, neurriak, orrialde kopurua, gaia.

Jasotzen dugun eta bilatzen dugun informazioari esker fitxa bibliografikoak osatu ondoren, urteko katalogo osoa gure webgunean jartzen dugu kontsultagai. Esan bezala, azterketarako erabili ditugun tituluak baino gehiago daude webguneko zerrendan. Izan ere, eduki aldetik interesgarriak izan eta arrazoiren batengatik ISBN gabe argitaratu diren batzuk ere eransten dizkiogu ISBNdunen zerrendari. 2022ko katalogoak 2.725 titulu biltzen ditu guztira: ISBN duten 2.529 titulu eta ISBN gabeko 196.

Azterketa hiru ataletan

Informazioa bildu ondoren, liburugintzaren azterketa hiru ataletan banatzen dugu:

1. Ekoizleak eta ekoizpena: orrialde kopuruak, ekoizle kopurua, hamar argitaletxe nagusien ekoizpena, argitaratzaileen tipologia eta tipologiaren araberako produkzioa.
2. Eskaintza editoriala: tituluak zenbat diren, horien artean zenbat diren nobedade eta zenbat berrargitalpen, zenbat diren jatorrizko eta zenbat itzulpen. Deskribapen kuantitatibo horri, mende berriarekin, eboluzioaren bi osagai erantsi zizkion Torrealdaik: eboluzioaren lerroaren eta eboluzioaren indizearen grafikoak. Lehenak, eboluzioaren lerroak, 2000ko emaitza erreferentziatzat hartu eta harrezkeroko balioak neurtzen ditu urtez urte. Bigarrenak, eboluzioaren indizeak, aurreko urteko erreferentzia laburra hartzen du kontuan, urte batetik besterako aldaketa zein izan den adieraziz. Eboluzioaren ikuspegia, egia esan, betidanik hartu da kontuan azterketa hauetan. Analisi guztietan nagusitzen da ikuspegi historikoa. Izan ere, testuinguru kronologikoak ematen dio datu absolutu isolatuari ez bakarrik kokapena, baizik eta baita balioa eta esangura ere.
3. Ekoizpen tematikoa: urteko ekoizpena –2022ko 2.529 tituluak, esate baterako– nola banatzen da gai eremutan? Sei gai eremu nagusi bereizi ohi ditugu: hezkuntza eta irakaskuntza liburua, haur eta gazteentzako liburua, giza eta gizarte zientzietako liburua, helduen literatura, zientzia eta teknika alorrekoa eta aisia liburua. Gai eremu bakoitza zehatz arakatu ohi dugu: datu absolutuak, ehunekoak, eboluzioa, edizio maila, itzulpenaren eta berrargitalpenen neurria…

Aurtengo azterketaren atarian

Hona hemen 2022ko liburugintzak eman dituen datu kuantitatibo esanguratsuenak:

• Argitaratzaileei dagokienez, 317 izan dira 2022an. Ekoizleen kopurua ez da urtetik urtera modu esanguratsuan aldatzen, 300 inguru dabil aspaldi, azken bi urteetan pittin bat gorago. Jakina, ekoizle ugari horien artean denetik dago, aurrerago ikusiko dugunez: argitaletxeak eta argitaratzaileak, txikiak eta handiak, profesionalak eta amateurrak, bertakoak zein kanpokoak, publikoak eta pribatuak, izaera askotarikoak.
• Eskaintza editorialari dagokionez, 2022ko ISBNdun tituluen kopurua 2.529 da, horietatik %81,3 bertsio analogikoan (paperean) eta %18,7 digitalean.

2021ean baino 228 titulu gehiago argitaratu da. Bietan igo da, analogiko zein digitalean, baina igoera handiagoa izan du digitalak (129) analogikoak baino (99).

Nobedadeak %74,7 izan dira, 1.888 titulu, iaz baino 267 gehiago. Berrargitalpenen kopuruak, 633 titulu, 39 unitate galdu ditu 2021etik, eta ekoizpen osoaren %25,3 dira aurten.

• Gaiei dagokienez, hezkuntza eta irakaskuntza liburuak ohikoa zaion lehen tokia berreskuratu du alde handiarekin, 895 titulurekin (ekoizpen osoaren %35,4, iaz baino ia hamar puntu gehiago).

Haur eta gazteentzako liburua itzuli da, hain zuzen, bigarren tokira, 718 titulurekin (%28,4, iaz baino ia bost puntu gutxiago).

Helduen literatura hirugarren tokira igo da (350 titulu, %13,8).

Giza eta gizarte zientzietako liburua, aldiz, ohiko hirugarren tokitik laugarrenera jaitsi da (318 titulu, %12,6).

Bosgarren tokia aisia liburuari dagokio (148 titulu, %5,9), eta seigarrena zientzia eta teknika alorreko liburuari (81 titulu, %3,2).

Ekoizleak eta ekoizpena

Orrialde kopuruak

Orrialdeak / Urtea	2018	2019	2020	2021	2022
Orrialdeak guztira	241.437	250.238	244.292	264.788	269.096
Liburuak guztira	1.918	1.856	1.897	1.958	2.057
Batez beste liburuko	125,9	134,8	128,8	135,2	130,8
Urtetik urtera %Δ	–5,0	3,7	–2,4	8,4	1,6

Orrialde kontuekin ari garenez, zertan esanik ez da, liburu analogikoaren unibertsoan gaude, digitala aparte utzita. Azken urteotan orrialdeen neurketa ere egin ohi dugu, sinetsirik baikaude titulu kopuruak ez direla adierazle bakarrak; izan ere, orrialde kopuruak ere ematen du ekoizpenaren tamainaren berri.

Lehen konstatazioa: nahiz eta 99 titulu analogiko gehiago argitaratu (2021ean baino %5 inguru gehiago), orrialdeetan kopurua ez da proportzio berean igo: 4.300 orrialde irabazi ditu, baina orrialdeen batezbestekoa arindu egin da. Ondorioz, 2022ko liburuak aurreko urtekoak baino pittin bat finagoak atera dira, orrialde kopuruaren batezbestekoa 135,2tik 130,8ra jaitsi baita. Egia esan, batezbestekoa hortxe dabil azken urteetan, 125 eta 135 orrialderen artean.

Bigarren konstatazioa: orrialde kopuruaren igoera nabarmenena hezkuntza eta irakaskuntza liburuetan gauzatu da, proportzio handian: iaz 66.350 orrialde izan baziren, aurten 91.850 izan dira. Ez alderrik, aipatu dugun bezala, liburu mota horrek aparteko igoera izan du kopuru absolutuari dagokionez, eta ulergarria da joera hori orrialde kopuruetan ere islatzea. Igoera nabarmenenak Lehen Hezkuntzako zein Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako testuliburuetan izan dira: LHn 48.219 orrialde argitaratu dira (iaz baino 17.000 orrialde gehiago), eta DBHn 34.653 orrialde (11.000 orrialde inguru gora).

Helduen literatura, bestalde, iazko goranzko joeraren ildotik, azken hamarkadako orrialde kopuru absolutu handienera iritsi da: 55.433 orrialde guztira. Gainera, liburuko orrialde kopuruaren aurreko bi urteetako batezbestekoari eutsi zaio (158,4).

Ekoizle ugari

Ekoizpenari eta ekoizleei buruzko lehen atal honetan hainbat ezaugarri gurutzatuko ditugu: eragile argitaratzaileen izaera, noski, baina baita horien jarduna eta jatorria ere.

Tituluak	Argitaratzaileak
1	181
2-4	71
5-9	25
10-19	18
20-29	5
30-39	4
40-49	1
50-59	3
80-89	2
100-150	3
150etik gora	4
Guztira	317

317 dira guztira 2022an libururen bat plazaratu duten argitaratzaileak. Egia esan, aurreko urtekoaren kopuru oso antzekoa da: sei argitaratzaile gutxiago besterik ez.

Behin baino gehiagotan azpimarratu izan dugu horiek guztiak ez direla argitaletxeak, edizioaren profesionalak. Ezta pentsatu ere. Noizbehinkari asko eta asko dago, eta halakoak ez direnen artean ere, gehienak ahulegiak dira liburu politika sendo bat markatzeko.

Gainerakoan, 2021ean egindako proportzio eta iruzkin bertsuak egin ditzakegu ekoizle eta ekoizpen banaketari buruz. 317 horietatik erdia baino gehiago dira (%57,1) titulu bakarra argitaratu dutenak. Hamar titulutik behera publikatu dutenak ere asko dira: 277 (%87,4). Areago: %79,5 dira lau titulu edo gutxiago ekoitzi dituztenak (252). Argi dago horiei guztiei ezin zaiela argitaletxe deitu; noizbehinkako argitaratzaileak dira, gehienez ere.

Urteak daramatzagu esaten urteko 20 tituluko neurriak ezar dezakeela editoreen arteko ekoizpenaren langa garrantzitsua. 2022an, bada, editoreen %6,9k bakarrik ekoitzi dute 20 titulutik gora, 22 editorek. Beste guztiek –295, %93,1– 20 titulu baino gutxiago atera dituzte. Betikoa azpimarratuko dugu berriro ere: ekoizleen atomizazioa dela euskal produkzioaren ahulezietako bat. Eta, argi gera dadin, atomizazioa arazo bezala ikusteak hau esan nahi du: arazo nagusia ez da txiki asko egotea, handi gutxi egotea baizik.

Ekoizleen panorama hori ezagututa, tipologiaren araberako bereizketa ere aztertu ohi dugu. Ez baita gauza bera, ez produkzio mailan, ez liburuek jorratzen dituzten gaiei dagokienez, argitaletxe komertzial petoa izatea edo unibertsitate, udal edo kirol elkarte izatea, adibidez.

Argitaletxe nagusien ekoizpena: 1.388 titulu

Hamar argitaletxe, handienak eta komertzialak, daude zerrenda honetan. Bada hemen agertzen direnak baino gehiago ekoitzi duenik –Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua bederatzigarren legoke handienen zerrenda honetan, 60 titulurekin–, baina komertzial eta pribatuak bakarrik hartu ditugu aintzat.

Argitaletxea	Nobedadeak	Berrargitalpenak	Titulu kopurua	%
Elkar	85	168	253	10,0
Ikaselkar	35	163	198	7.8
Santillana-Zubia	175	0	175	6,9
Anaya-Haritza	104	68	172	6,8
Susaeta	99	36	135	5,3
SM-Ikasmina	117	5	122	4,8
Edelvives-Ibaizabal	100	15	115	4,5
Erein	54	34	88	3,5
Edebé-Giltza	45	35	80	3,2
Editorial Edita	50	0	50	2,1
Guztira	864	524	1.388	54,9

Hamar handienen multzoak indarra berreskuratu du 2021etik, bai kopuru absolutuan (1.388 titulu), bai ekoizpen osoarekiko ehunekoan (%54,9, 2021ean baino ia zortzi puntu gehiago). Esan behar da, dena den, 2021ean beherakada handia izan zuela multzo horrek, eta, beraz, aurreko urteetako ohiko kopurura itzuli dela, ekoizpen osoaren erditik pittin bat gorako zatia hartuz.

Hamar goren horien artean, lehen aldia da zazpik 100 tituluren muga gainditzen dutela. Bada zerbait.

Gure kasuan, beti erreparatzen diogu argitaletxeen jatorri geografikoari. Urterik urte, guretzat funtsezkoa den bereizketa egin izan dugu bertakoen eta kanpokoen artean: hau da, erabakigunea Euskal Herrian duten argitaletxeak hartzen ditugu bertakotzat, eta Euskal Herritik kanpora dutenak kanpokotzat, nahiz eta hemen filialak izan.

2022an, lehen aldiz hiru bakarrik dira bertakoak, eta zazpi kanpokoak. Eta ekoizpen kopuruei dagokienez ere kanpokoak bertakoak baino indartsuagoak dira hamar horien ekoizpenaren barruan: %61,2 vs %38,8. Ekoizpen orokorrarekiko, aldiz, hamabi puntuko aldea ateratzen diete kanpoko zazpi nagusi horiek bertako hiru nagusiei: %33,6 vs %21,3. Azken urteotako datuei begiratuz, argi ikus daiteke kanpoko argitaletxeen itzala haziz eta haziz doala.

Bertakoen eta kanpokoen arteko alderik handienetakoa, 2022an ere, berrargitalpen politikan dago. Eskuratu ahal izan dugun informazioa fidagarria bada, bertako argitaletxeetan berrargitalpenaren indarra %69,7koa da, eta %32,3koa bakarrik kanpokoetan. Betiere hamarron unibertso horren barruan. Baina, sarritan aipatu dugun bezala, argitaletxe batzuek dituzten berrargitalpen kopuru hain baxuak susmagarriak iruditzen zaizkigu (posible ote da, adibidez, Santillana-Zubiak azken urteetan batere berrargitalpenik ez izatea, edo SM-Ikasminak 2022an bost berrargitalpen bakarrik?). Datu guztiz esanguratsuak iruditzen zaizkigu horiek guztiak, liburugintzari egonkortasuna berrargitalpenak ematen dion neurrian.

Argitaratzaileen tipologia

Argitaratzaile mota	Ekoizleak	Ekoizpena	%
Bertako argitaldari pribatu komertziala	79	988	39,1
Kanpoko argitaldaria	72	1.046	41,4
Elkartea, taldea, fundazioa, erlijio-etxea…	92	162	6,4
Argitaldari publikoa	34	158	6,2
Irakaskuntza + unibertsitatea	15	106	4,2
Besterik	25	69	2,7
Guztira	317	2.529	100,0

Argitaratzaileen tipologia askotarikoa da: kanpokoak zein bertakoak; argitaratzaile komertzialak eta ez-komertzialak; pribatuak zein publikoak; handiak eta txikiak; irakaskuntzakoak; talde, elkarte edo fundazio izaera dutenak… Ekoizleen unibertso hori bost multzoko sailkapenean ordenatu ohi dugu.

Bertako argitaletxe pribatu komertziala

Lau ezaugarri dituzte lehen multzo honetako argitaletxeek: Euskal Herrian dute erabakigunea, izaera profesionala dute, pribatuak dira eta enpresa dira tamainaz edo bokazioz. Horien guztien berezko xedea da argitalgintza.

Ekoizleen %24,9 dira, eta ekoizpen osoaren %39,1 biltzen dute, iaztik zazpi puntu galduta. Urtero bezala, eta logikoa denez, ekoizle/ekoizpen ratiorik hoberena dute.

Ondokoak izan dira gehien ekoitzi dutenak: Elkar (253), Ikaselkar (198) eta Erein (88).

Kanpoko argitaletxeak

Ekoizle/ekoizpen ratioan paretsu dago kanpokoen multzoa. Ekoizleen %22,7 dira kanpokoak eta produkzioaren %41,4 dago horien esku: aurten hamar puntutan igo dute, 2020ko ehunekora itzuliz.

Nobedadeak lantzen dituzte batez ere, eta ia ez dute berrargitalpenik ekoizten. Okerragoa da, ordea, desoreka tematikoa: ekoizpen ia osoa haur eta gazteentzako material didaktikoetara bideratzen dute.

Aurtengo emankorrenak Santillana-Zubia (175), Anaya-Haritza (172), Susaeta (135) eta SM-Ikasmina (122) izan dira.

Elkarte, fundazio eta parekoak

Multzo handia da honako hau, bertan sartzen baitira elkarteak, fundazioak, taldeak…

Iazko kopuruari eutsi dio 162 titulurekin, horrenbestez ehunekoan pittin bat jaitsiz, %7,2tik %6,4raino. Ekoizle guztien %29 izan direla aintzat hartuta, hauxe da, zalantzarik gabe, jarduera atomizatuaren eredu nagusia: ekoizle guztien ia herenak liburuen hamabostena bakarrik ekoitzi dute.

Argitaratzaile publikoa

Erakunde publiko handi zein txikiek osatzen dute multzo hau, Eusko Jaurlaritzatik hasi eta udaletaraino.

Iaz baino 21 titulu gehiago atera dituzte. 2022an, ekoizleen %10,7 izan dira publikoak, eta ekoizpenaren %6,2 hartu dute.

Irakaskuntzakoak

2021eko antzeko zifratan ibili da multzo hau: hamabost ekoizlek (%4,7) ekoizpen osoaren %4,2 sortu dute. Ekoizle eta ekoizpen proportzio bertsua, alegia.

Ekoizle unibertsitarioa

Ekoizpen unibertsitarioaren sail honetan, guztira 89 titulu argitaratu dituzte hainbat ekoizlek (ekoizpen osoaren %3,5). Baina, urtero bezala, bi unibertsitate gailentzen dira: lehenik, Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzuak guztira 60 titulu ekoitzi ditu, 52 bakarrik (%58,4) eta 8 koedizioan; eta, bigarrenik, Udako Euskal Unibertsitateak guztira 30 titulu plazaratu ditu, 24 bakarrik (%27) eta 6 koedizioan (hain zuzen, sei horiek EHUko Argitalpen Zerbitzuarekin batera atera ditu). Horrenbestez, bien artean guztira 84 titulu argitaratu dituzte (%94,4). Gainerako unibertsitateen euskarazko ekoizpena benetan eskasa da: denen artean bost titulu bakarrik sortu dituzte (%5,6).

Hona hemen 89 titulu horiek gaika sailkatuta:

Giza/Gizarte	37,1
Zientzia/Teknika	22,5
Hezkuntza/Irakaskuntza	16,9
Helduen literatura	14,6
Aisia	4,5
Orotarikoak	4,5

Gaien hurrenkera 2021ekoarekin alderatuz, azpimarra dezagun, batetik, giza eta gizarte zientzietako liburuak bere nagusitasunari eusten diola (2021eko %40,6tik 2022ko %37,1era jaitsi den arren), eta zientzia eta teknikako liburua dezente apaldu dela (%34,9tik %22,5era), iazko gorakadaren ondoren berriro aurreko urteetako neurrietara itzuliz.

Bertakoak eta kanpokoak testuliburuen merkatuan

Testuliburuen merkatua aztertzeko ere, hamar ekoizle handienen unibertsoan jarraitzen dugu.

Atal honetan, bertakoen eta kanpokoen jokamoldean jarriko dugu arreta. Bereizketa hori, azalean, geografikoa da; baina editorialaren erabakigunearen kokagune geografikoak du garrantzia: erabakiak non hartzen diren, bereziki hezkuntza curriculumean. Zentzu horretan du garrantzia bereizketak, horren arabera aldatzen baitira batzuek eta besteek gure ekosistema editorial eta kulturalean duten inplikazioa, hezkuntza curriculumean duten eragina edota euskal argitalgintzaren industrian duten indarra. Horrek guztiak garrantzi handia du hezkuntza sistema propio eta beregaina nahi duen edonorentzat.

Batzuek eta besteek ekoizpenean duten proportzioa ez da urtero bera izaten, baina kanpokoen esku hartzearen emaitza beti da handia, eta azken urteetan ekoizpen osoaren bi herenetik gora egonkortzen ari dela konproba daiteke.

Hona azken urteotako emaitzak hamar argitaletxe nagusien artean:

	Ekoizle nagusien pisua irakaskuntzan
Urtea	Bertakoak	Kanpokoak	Gainerakoak
2018	29,7	64,9	5,4
2019	23,0	72,1	4,9
2020	21,1	75,6	3,3
2021	33,2	62,7	4,1
2022	25,4	70,4	4,2

Auzi honen garrantzi azpimarragarria dela eta, hiru taula baliatuz azalduko dugu jarraian bi ekoizle mota horiek, alegia, kanpoko argitaletxeek edo bertako argitaletxeek, argitalgintzan duten portaera. Bereziki testuliburuen alorra eta curriculuma arakaturik ere, adierazgarria eta esanguratsua da gainerako gai eremuetan duten ekarpena ere aztertzea. Horrenbestez, taula bakoitzean gai eremu guztiak daude zerrendatuta.

Taula bakoitzak bost zutabe dauzka: lehenean gaia agertzen da, eta hurrengo hiruretan ekoizleak: bertako, kanpoko eta gainerakoak. Bertako eta kanpoko diogunean, argitaletxe profesional-komertzial-pribatuez ari gara soilik, aurreko atalean aipatu ditugun bestelako ekoizleak (publikoak, elkarteak, irakaskuntza alorrekoak…) aintzat hartu gabe.

Lehen taulan, zifra absolutuak agertzen dira, eta horiei esker ikus daiteke zein den edizio mota bakoitzaren pisu kuantitatiboa.

	Balio absolutuak
Gaia/Ekoizlea	Bertakoak	Kanpokoak	Gainerakoak	Guztira
Ekoizpen osoa	989	1.046	494	2.529
HI	227	630	38	895
HG	353	318	47	718
HL	268	19	63	350
GG	62	8	248	318
AL	67	37	44	148
ZT	11	32	38	81
Besterik	1	2	16	19

Ekoizpen osoaren baitan, oro har, Euskal Herrian argitaratzen diren liburuak dira nagusi, bai bertako editore komertzialek argitara ematen dutena (989 titulu) eta bai elkarte, talde, fundazio, argitaldari publiko eta enparauek argitaratzen dutena (494 titulu); 1.483 titulu dira guztira (ekoizpen osoaren %58,6).

Gai eremuak banaka begiratuz ere, bertakoen zifrak altuagoak dira sail mamitsuenetan kanpokoenak baino, salbuespen nabarmen batekin: hezkuntza eta irakaskuntza liburuan oso goitik daude kanpokoak, 630 vs 227. Azken urteetako joeraren isla da berriro ere proportzio hori, 2021eko salbuespen bitxiaren gainetik.

Bigarren taulak alderaketaren ikuspegia proposatzen du. Ezker-eskuin, etzanean irakurri beharrekoa da, gai eremu bakoitzean kanpokoen eta barnekoen indarra zein den neurtu ahal izateko.

	% horizontalak
Gaia/Ekoizlea	Bertakoak	Kanpokoak	Gainerakoak	Guztira
Ekoizpen osoa	39,1	41,4	19,5	2.529
HI	25,4	70,4	4,2	895
HG	49,2	44,3	6,5	718
HL	76,6	5,4	18,0	350
GG	19,5	2,5	78,0	318
AL	45,3	25,0	29,7	148
ZT	13,6	39,5	46,9	81
Besterik	5,3	10,5	84,2	19

Ekoizpen osoa aintzat hartuz, bertako zein kanpoko argitaletxeen indarrak orekatu xamar daude (%39,1 vs %41,4). Hezkuntza eta irakaskuntza liburuaren lerro horizontalean, aldiz, erabat nagusi dira kanpokoak, produkzio osoaren ia hiru laurden bereganatuta. Lehen esandakoa: iazko salbuespena ahaztuta, aurreko urteetako kopuruetara itzuli gara, kanpokoen nagusitasun erabatekora, alegia.

Taula horretan, argi ikusten da aurten ere kanpokoek ekoizpen sinbolikoa dutela bestelako gaietan: ia ez dute parte hartzen, adibidez, helduen literaturaren zein giza eta gizarte zientzietako liburuen alorretan (ekoizpen osoaren %5,4 eta %2,5, hurrenez hurren). Hau da, kanpoko editorialek haur eta gazteen eta eskola liburuen merkatuari soilik begiratzen diote, ez beste ezeri.

Hirugarren taula, azkenik, zutikakoa edo bertikala da, zutabe bakoitza goitik behera irakurtzekoa. Editorial mota bakoitzaren baitan ekoizpena non mamitzen den adierazteko balio du, edizio mota bakoitzaren indargune eta ahulguneak non dauden erakutsiz.

	% bertikalak
Gaia/Ekoizlea	Bertakoak	Kanpokoak
Ekoizpen osoa	100,0	100,0
HI	22,9	60,2
HG	35,7	30,4
HL	27,1	1,8
GG	6,3	0,8
AL	6,8	3,5
ZT	1,1	3,1
Besterik	0,1	0,2

Kanpoko argitaletxe nagusien beherakadak behingoagatik balantza mugitu duen arren, betiko auziaren mamia ez da ezertan aldatu. Izan ere, kanpoko argitaletxeek hezkuntzaren muina, euskal curriculuma, dute xede bakar: Euskal Herriko eskoletan kanpoan sorturiko curriculum egokitua sartzea. Horrenbestez, euskarazko hezkuntza proiektu gehienak Euskal Herritik kanpo diseinatzen dira, bestelako curriculum proiektuen eta helburuen arabera landuak. Jatorri horren aztarnak nonahi agertzen zaizkigu: geografian, historian, literaturan, zatiketa administratibo-politikoen agerpenetan, ikuspegi euskaltzalean… Elefanteak hortxe segitzen du, kieto, gure begien aurrean.Irakurketa bertikalari lotutako taula egiazki esanguratsua da editorialen filosofia hautemateko: argitaldari espainiarren ekoizpena haur eta gazteentzako eta hezkuntza liburuetan zentratzen da kuantitatiboki (%90,6); eta, bereziki, hezkuntzakoan (%60,2). Gainerako liburu motatan –helduentzako liburuetan, alegia–, huskeria ekoizten dute, ezta hamarrena ere mota guztien artean.

Betiko auziaren mamiak, horrenbestez, gure muturren aurrean jarraitzen du, egoskor. Izan ere, kanpoko argitaletxeek hezkuntzaren muina dute xede nagusi eta ia-ia bakar: Euskal Herriko eskoletan kanpoan sorturiko curriculum egokitua sartzea. Ikus dezakegunez, euskarazko hezkuntza proiektu gehienak Euskal Herritik kanpo diseinatzen dira, bestelako curriculum proiektuen eta helburuen arabera landuak.

Joan Mari Torrealdairen aspaldiko kezkak ez du etenik, beraz… Haren hitzetan: barrutik husten ari gara. Hau da, Euskal Herritik Euskal Herrirako hezkuntza proiektuak ez dira jada nagusi, bertako editorialek lantzen duten curriculum proiektuak ez baitu gehiengoa hartzen.

Gu esnatu edo ez, hortxe datza dinosauroa.

Argitalpen digitala

• • 2017: 509 titulu
  • 2018: 289
  • 2019: 483
  • 2020: 706
  • 2021: 343

<li”>2022: 472

Argitalpen digitala ekoizpen osoaren %18,7ra igo da 2022an: 2021ean baino 129 titulu digital gehiago argitaratu dira, iazko beherakadaren ondoren duela bospasei urteko neurrietara bueltatuz.

Ekoizpen osoan analogikoa erabat nagusi da urtero, eta aurten ere hala izan da, iazkoarekin alderatuta proportzioa pittin bat digitalaren alde lerratu den arren: 81,3 vs 18,7. Baina aurreko urte batzuetan %20tik gora ere ibili dela kontuan hartuta, ez dirudi liburu digitala epe laburrean paperezkoaren lehentasuna zalantzan jartzera iritsiko denik.

Gaia	Analogikoa (%)	Digitala (%)	Guztira
Hezkuntza/Irakaskuntza	69,4	30,6	895
Haur/Gazte	95,4	4,6	718
Helduen literatura	85,4	14,6	350
Giza/Gizarte	86,2	13,8	318
Aisia	81,8	18,2	148
Zientzia/Teknika	50,6	49,4	81

Liburu digitalaren batezbestekoa (%18,7) bi liburu mota hauek gainditu dute: hezkuntza eta irakaskuntzako liburuek (%30,6) eta zientzia eta teknikakoek (%49,4). Gainerakoak batezbestekoaren inguruan geratu dira (giza eta gizarte zientzietako liburuak, %13,8; helduen literaturak, %14,6; aisia liburuak, %18,2), eta haur eta gazteentzako liburuak oso azpitik bereziki (%4,6). Aurreko urteetako proportzio bertsuak dira, esan dezagun bidenabar.

Hurrengo taulak liburu analogikoa eta digitala beren baitan nola banatzen diren erakusten du.

Gaia	Analogikoa (%)	Digitala (%)
Hezkuntza/Irakaskuntza	30,2	58,1
Haur/Gazte	33,3	7,0
Giza/Gizarte	13,3	9,3
Helduen literatura	14,5	10,8
Aisia	5,9	5,7
Zientzia/Teknika	2,0	8,5

Liburu analogikoak, jakina, ekoizpenaren zatirik handiena hartzen duenez, hobeto islatzen du liburugintza osoaren egitura eta multzokako banaketa: lehenik, bi gai eremu daude %30en inguruan (haur eta gazteentzako liburua, %33,3; hezkuntza, %30,2); bigarrenik, beste bi eremu %15en inguruan dabiltza (helduen literatura, %14,5; giza eta gizarte zientziak, %13,3); eta, azkenik, beste bi multzo txikiek ehuneko xumeagoa biltzen dute.

Liburugintza digitalak, aldiz, egitura gorabeheratsuagoa du: hezkuntza eta irakaskuntza liburuak %58,1 hartzen du, eta oso atzetik datoz beste bost liburu multzoak, %5-%10 bitartean guztiak.

Eskaintza editoriala

Azterketaren bigarren atal honetan, argitaratzaileen emaitza material eta kuantitatiboez jardungo dugu. Hainbat ezaugarri arakatuko ditugu jarraian: titulu kopurua, liburuen egiletza kronologikoa eta linguistikoa. Eta hori guztia ez soilik aurtengo datuekin, 2000tik gaur arteko bilakaerari ere begiratuz baizik. Izan ere, eskaintzaren azterketari buruzko gure ekarpen nagusia, beharbada, emaitza bakoitzari dagokion testuinguru kronologikoa eskaintzea izaten da, informazio soilak, isolaturik, interpretaziorako bide handirik irekitzen ez duelakoan.

2022ko eskaintza editorialaren datu nagusien laburpen txiki batekin ekingo diogu atal honi. Aurtengo titulu kopurua igo egin da: 2.529 titulu izan dira aurten, 2021ean baino 228 gehiago. Horietatik, %81,3 bertsio analogikoan argitaratu dira eta %18,7 digitalean. 1.888 titulu nobedade edo lehen edizio dira (%74,7), aurreko urtean baino 267 gehiago. Berrargitalpenen kopurua, aldiz, jaitsi egin da: 641 titulu (%25,3), 2021ean baino 39 gutxiago. Nobedadeen barruan, euskaraz sorturikoak 1.255 izan dira (%68,7); itzulpenak, hortaz, 633 (%31,3).

2.529 titulu

2021ean izandako 302 tituluko beherakada orekatzera dator 2022ko liburugintza, berriro ere 2.500 aletik gora kaleratuz. Azken hamar urteetako batezbestekoa 2.343 izan dela aintzat hartuz gero, neurri horretatik dezente gora geratu da 2022ko ekoizpena.

Azpimarratzekoa da, dena den, 2000tik honako joera orokor xamarra dela urte bateko irabaziak hurrengo urteko galerarekin orekatzearena, gorakada bati beherakadak erantzuten baitio gehienetan hurrengo urtean. Halaxe gertatu zen 2004, 2009, 2012, 2016, 2018 eta 2021ean. Alderantziz ere berdin plantea dezakegu, jakina, beherakadari gorakadak erantzun ohi diola, alegia. Eta halaxe iritsi gara 2022ra, aurreko urteko jaitsierari igoerarekin erantzunez.

Bestalde, mende honetan lau urtetan gainditu da 2.500eko muga: 2008, 2015, 2020 eta 2022an. Eta, bitxia bada ere, urteen hurrenkera berean joan dira kopuruak handitik txikira: 2.717, 2.657, 2.603 eta 2.529, hurrenez hurren. Hau da, badirudi 2.500 inguruko kopuru horrek muga erreal bat ezartzen diola liburugintzari, kopuru hori gainditu duen bakoitzean beherakadarekin ordaindu baitu hurrengo urtean. Ea hurrengo urtean zer gertatzen den.

Urtea / Liburu mota	Analogikoa	Digitala	Guztira
2010	2.024	258	2.282
2011	2.173	244	2.417
2012	2.070	178	2.248
2013	1.698	184	1.882
2014	1.748	528	2.276
2015	1.942	715	2.657
2016	1.793	478	2.271
2017	1.857	509	2.366
2018	1.918	289	2.207
2019	1.856	483	2.339
2020	1.897	706	2.603
2021	1.958	343	2.301
2022	2.057	472	2.529

Aurreko laukian, aldiz, ekoizpen osoa bitan banatua dator, analogikoa eta digitala, biak elkarren arteko alderaketan. Ikus daitekeenez, urteko igoera orokorra bien artean banatu dute, nahiz eta, proportzioan, ekoizpen digitalarena analogikoarena baino esanguratsuagoa izan den: %37,6 eta %5,1, hurrenez hurren.

Bai zifra nagusi horietan, bai ondoren aztertuko ditugun azpiataletan, ikuspegi diakronikoa beti dago presente, bi modutan garatua: eboluzioaren lerroa eta eboluzioaren indizea. Eboluzioaren lerroa 2000ko erreferentziatik abiatzen da, liburugintzaren jokamoldea urte horrekiko konparatuz. Eboluzioaren indizean, aldiz, erreferentzia puntua laburra da, aurreko urtea, alegia: urte arteko gorabeherak erakusten ditu, ekoizpenak aurreko urtearekiko gora edo behera zenbat egin duen.

Tituluen eboluzioa

Tituluen eboluzioa aztertzerakoan, liburu mota guztiak hartzen dira aintzat: nobedadeak, berrargitalpenak, euskaraz sorturikoak, itzulpenak. Eta bi erreferentzia punturen arabera aztertuko dugu eboluzio hori: bata, 2000. urtea; bestea, aurreko urtea, 2021. Beraz, ikuspegi luzea eta laburra, biak dira errealitatearen ispilu.

Eboluzioaren lerroak erakusten duenez, 2000. urtean baino 43 puntu altuago dago 2022ko titulu kopurua. Eboluzioaren indizeak, aldiz, aurreko urtearekiko hamar puntuko igoera adierazten du.

Nobedadeak eta berrargitalpenak

Urtea	Nobedadea	Berrargitalpena
2000	65,7	34,3
2001	71,6	28,4
2002	70,4	29,6
2003	71,4	28,6
2004	73,7	26,3
2005	70,9	29,1
2006	67,6	32,4
2007	69,5	30,5
2008	69,3	30,7
2009	69,9	30,1
2010	70,7	29,3
2011	71,5	28,5
2012	68,0	32,0
2013	67,9	32,1
2014	73,4	26,6
2015	80,6	19,4
2016	74,9	25,1
2017	73,9	26,1
2018	70,9	29,1
2019	75,0	25,0
2020	73,3	26,7
2021	70,4	29,6
2022	74,7	25,3
Batez beste	71,5	28,5

Euskal liburugintza nobedadeetan oinarritzen da batez ere. Horien arabera hazten edo murrizten da. Horixe da gure joera, urtez urte, hamarkadaz hamarkada. 2022an ere lehen edizioak ekoizpen osoaren hiru laurden inguru hartu du: %74,7 (2021ean baino 4,3 puntu gehiago, hain zuzen ere).

Berrargitalpena beste laurdena betetzera baino ez da iristen, taulako azken aldiko urteek erakusten digutenez: 2022an ere %25,3ra baino ez da iritsi. Leku apala hartzen du edizioan, apalegia, gure ustez. Seinale ona litzateke haziko balitz, liburugintza merkatu berrietara hedatzen dela esan nahiko bailuke. Beti pentsatu izan dugu berrargitalpenak indar handiagoa beharko lukeela; izan ere, berrargitalpenaren ahulezia euskal liburugintzaren izaera diglosikoaren sintometako bat dela uste dugu.

Nobedadeak

Nobedadeen eboluzio-lerroa

2000. urtea erreferentziatzat hartuta, aurtengo nobedadeen produkzio maila 62,9 puntu gorago dago: 2021eko jaitsieraren ondoren, duela bi urteko neurria berreskuratu du; hori bai, 2015ean lortutako gailurretik behera, jakina. Izan ere, azken hamarkadan bi urtek markatu dute diferentzia: negatiboa batek (2013, 10,2 puntu bakarrik gora), positiboa besteak (2015, 84,8 puntu gora).

Nobedadeen eboluzioaren indizea

2021ean nobedadeen kopuru absolutuak behera egin bazuen, oraingoan iazko galera berreskuratu du, 16,5 puntu igoz. Urteko gorakada orokorraren neurrian doala esan genezake.

Nobedadeen jatorrizko eta itzulitako liburuak

Urtea	Jatorrizkoa	Itzulpena
2000	73,3	26,7
2001	73,1	26,9
2002	66,4	33,6
2003	67,1	32,9
2004	71,5	28,5
2005	70,5	29,5
2006	67,0	33,0
2007	65,2	34,8
2008	61,2	38,8
2009	70,6	29,4
2010	66,3	33,7
2011	68,1	31,9
2012	65,6	34,4
2013	61,7	38,3
2014	68,5	31,5
2015	68,4	31,6
2016	63,2	36,8
2017	64,4	35,6
2018	60,7	39,3
2019	66,5	33,5
2020	68,9	31,1
2021	62,4	37,6
2022	68,7	31,3
Batez beste	66,9	33,1

2022ko jatorrizko liburuaren neurria %70 ingurura itzuli da, azken hogei urteetako batezbestekotik gora, alegia. 2021eko jaitsiera nabarmenaren ondoren, aurten ere berriro gora egin du, beraz, bi hereneko mugatik gora. Itzulpenaren goranzko joera horrek atzera egin du, horrenbestez.

Jatorrizkoa

Jatorrizko liburuaren eboluzio-lerroa

Lerro hautsia da guztiz jatorrizko liburuaren eboluzioarena, oraintxe gora, oraintxe behera. 2018ko beherakada nabarmenaren ondoren, 2019an eta 2020an gora egin zuen; eta 2021eko jaitsiera indartsuari neurri bereko igoerak erantzun dio 2022an. Duela bi urteko neurrian gaude berriro ere, horrenbestez. Mende honetako 2015eko gailurretik urrun, dena den.

Jatorrizko liburuaren eboluzioaren indizea

Iazko jaitsiera bortitzak (%26,6) ifrentzua aurkitu du 2022an, %34,8ko igoera are indartsuagoarekin. Dena dela, lehen aipatutako joera hautsia suma daiteke azken hamarkadako eboluzioaren indizean ere.

Itzulitakoa

Itzulitako liburuaren eboluzio-lerroa

2022an nobedadeen kopuru orokorra %16,5 hazi den arren, jatorrizkoaren igoerak jan du hazkuntza hori osorik; are gehiago, itzulitako liburuak gora beharrean behera egin du, 690etik 633ra. Iazko gorakada, horrenbestez, bere horretan geratu da, kopuru absolutuan 2020ko neurria bertsuan baikaude. Mende hasierako kopurua bikoiztetik gora dabil, hala eta guztiz ere.

Itzulitako liburuaren eboluzioaren indizea

2021etik %8,3 jaitsi da itzulitako liburua. Jakina, nobedadeen kopurua igo egin dela aintzat hartuta, erraz uler daiteke itzulitakoen pisu galera orokorra.

Berrargitalpenak

Berrargitalpenaren eboluzio-lerroa

Txanponaren beste aldea da berrargitalpenena, nobedadeen atzeko aldea. Eta halaxe izan da aurten ere: nobedadea goitik eta berrargitalpena behetik. 2021ean baino 39 berrargitalpen gutxiago egon dira (680tik 641era jaitsi da kopurua); alegia, %5,7ko jaitsieraz ari gara. Eta kopuru absolutuan bi urtez jarraian amildu denez, 2000ko mailaren ia parera jaistea lortu du. Liburu mota hau iratzarri ezinik dabil.

Berrargitalpenaren garrantziaren urteroko aldarria, datu horien aurrean, berrindartu besterik ezin da egin. Euskal liburuaren eta euskal literaturaren osasuna eta arrakasta ez da neurtu behar titulu berrien gehitze soilaren arabera, berrargitalpenak ireki ditzakeen merkatu eta irakurle nitxo berriak aintzat hartu gabe.

Berrargitalpenaren eboluzioaren indizea

Azken hamarkadan sei urtetan egin du behera berrargitalpenak, 5,7 puntu aurten; azken buruan, duela hamar urte baino beherago dago, bai kopuru absolutuan, bai nobedadeekiko proportzioan.

Berrargitalpenaren mailaketa

Beraz, lehen argitaraldiak 1.888 titulu bildu ditu (%74,7), eta berrargitalpenak %24,3 izan dira, 641 titulu. Orain landuko dugun mailaketak errealitate interesgarria jartzen digu begien aurrean: hau da, 641 titulu horiek nola banatzen diren argitaraldi maila bakoitzean. Berrargitalpen gehienak, jakina, lehenengotik bigarrenera izaten dira, 197 titulu, baina zorionez badira hamar argitaraldi edo gehiago izan dituzten liburuak ere, 112; iazko antzeko kopurua, bidez batez: lau titulu gutxiago besterik ez. Aurtengo gailurra azken urteetako bera da: Jon Arretxeren Ostegunak, 2022an, 52. edizio mailara iritsi da.

Hamar argitaraldi eta gehiago

10. edizioa

Amona bizikletan	Ormazabal, Joxan
Euskara eta Literatura 2. DBH	Edebé Taldea
Itsasoa etxe barruan	Cano, Harkaitz
Komunista.com	Irigoien, Joan Mari
Luixon	Gomez, Alfredo
Miss Txatarra	Mendiguren Elizegi, Xabier
Printze Txikia [Azal biguna]	Saint-Exupéry, Antoine de
San Ferminetan, Lesakan	Andueza, John
Txabola terapeutikoa	Aristi, Pako
Urtxintxa. Ipuinak (Ikaslearen karpeta 2 – Urtxintxa 3 urte). 5. Izei txikia	Ormazabal, Joxantonio
Urtxintxa. Ipuinak (Ikaslearen karpeta 2 – Urtxintxa 3 urte). 6. Ehunzango kaskarina	Ormazabal, Joxantonio
Urtxintxa. Ipuinak (Ikaslearen karpeta 2 – Urtxintxa 3 urte). 7. Bi indiar txiki inauterietan	Ormazabal, Joxantonio
Urtxintxa. Ipuinak (Ikaslearen karpeta 2 – Urtxintxa 3 urte). 8. Txantxangorri mokofina	Zugazagasti, Arantza
Urtxintxa. Ipuinak (Ikaslearen karpeta 3 – Urtxintxa 3 urte). 9. Bremengo musikariak	Ormazabal, Joxantonio
Urtxintxa. Ipuinak (Ikaslearen karpeta 3 – Urtxintxa 3 urte). 10. Azenario erraldoia	Ormazabal, Joxantonio
Urtxintxa. Ipuinak (Ikaslearen karpeta 3 – Urtxintxa 3 urte). 11. Ttanttoren opor sekretuak	Zugazagasti, Arantza
Urtziren diarioa	Kazabon, Antton
Zurekin batera. Euskara 1. Lehen Hezkuntza (País Vasco, Navarra) (+ CD-ROM)	Piko, Biotza

11. edizioa

33 ezkil	Gorrotxategi, Miren
Abereen etxaldea	Orwell, George
Eskularru beltzak	Osoro, Jasone
Historia 2. Batxilergoa (País Vasco) (+ CD-ROM)	Garcia de Cortazar, Fernando eta beste
Kensukeren mundua	Morpurgo, Michael
Korapiloak	Osoro, Jasone
Miss Txatarra	Mendiguren Elizegi, Xabier
Oporretako koadernoa 4 (LH). Erantzunekin	Amiano, Agustin eta beste
Piztiaren begiak	Ladron Arana, Alberto
Urtxintxa. Ipuinak (Ikaslearen karpeta 1 – Urtxintxa 3 urte). 1. Arroxali	Ormazabal, Joxantonio
Urtxintxa. Ipuinak (Ikaslearen karpeta 1 – Urtxintxa 3 urte). 2. Hiru txerrikumeak	Ormazabal, Joxantonio
Urtxintxa. Ipuinak (Ikaslearen karpeta 1 – Urtxintxa 3 urte). 3. Txanogorritxo	Ormazabal, Joxantonio
Urtxintxa. Ipuinak (Ikaslearen karpeta 1 – Urtxintxa 3 urte). 4. Ametsak airean	Zugazagasti, Arantza eta beste

12. edizioa

Aitaren etxea	Jaio, Karmele
Fisika eta Kimika 3. DBH	Edebé Taldea
Garmendia eta zaldun beltza	Uribe, Kirmen
Kaixo! Manual de conversación castellano-euskara	Knörr, Garikoitz
Manila konexioa	Arretxe, Jon
Musika 2. Lehen Hezkuntza. Koadernoa	Edebé Taldea
Oporretako koadernoa 1 (LH). Erantzunekin	Imaz, Lourdes eta beste
Oporretako koadernoa 2 (LH). Erantzunekin	Imaz, Lourdes eta beste
Oporretako koadernoa 3 (LH). Erantzunekin	Amiano, Agustin eta beste
Oroimenaren azala	Sierra i Fabra, Jordi

13. edizioa

Afrikako semea	Arana, Aitor
Akapela. Chants basques	Uhaina Elkartea
Bat, bi, Manchester	Jimenez, Irati
Fisika 2. Batxilergoa	Armero, Juan eta beste
Fisika eta Kimika 1. Batxilergoa	Edebé Taldea
Heriotza zuriz jantzita	Mintegi, Migel Angel
Irakurketa eta idazketa koadernoa 7	Imaz, Lurdes
Larunbatean Bukowskin	Andueza, John
Leonardoren hegoak	Morillo, Fernando
Mendaroko txokolatea	Irasizabal, Iñaki
Musika 3. Lehen Hezkuntza. Koadernoa	Coma, Meritxell
Zu bezain ahul	Jaio, Karmele
Bostak ihesi	Blyton, Enid
Han goitik itsasoa ikusten da	Gabiria, Julen
Inesaren balada	Etxeberria, Hasier
Irakurketa eta idazketa koadernoa 2	Imaz, Lurdes

14. edizioa

Gerra da leku honen izena	Sierra i Fabra, Jordi
Ingelesen hilerria	Mendiola, Jose Maria
Irakurketa eta idazketa koadernoa 5	Imaz, Lurdes
Irakurketa eta idazketa koadernoa 6	Imaz, Lurdes
Kandinskyren tradizioa	Saizarbitoria, Ramon
Koloretako munstroa	Llenas, Anna
Xake Mate	Ladron Arana, Alberto

15. edizioa

Bakarka 1	Barrena, Saionara eta beste
Kimika II. Batxilergoa	Edebé Taldea
Musika 6 – Lan-koadernoa 6 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Aizarna, Kontxi eta beste

16. edizioa

Alaba	Garate, Gotzon
Irakurketa eta idazketa koadernoa 1	Imaz, Lurdes
Ispiluen gainean lotan	Sierra i Fabra, Jordi
Leturiaren egunkari ezkutua	Txillardegi
Matematika 5. Lehen Hezkuntza. Lan-koadernoa 9 (Txanela)	Goñi, Jesus Mari
Musika 5 – Lan-koadernoa 5 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Aizarna, Kontxi eta beste
Musika airean	Jaio, Karmelo
Palestina, zure mina	Bilbao, Begoña
Psikologia 1/2. Batxilergoa	Akarregi, Pedro eta beste

17. edizioa

Bost ahizpa	Arana, Aitor
Egun denak ez dira berdin	Etxeberria, Xabier
Kale gorrian	Swindells, Robert
Munduari itzulia 18 ipuinetan	Irusta, Antton
Musika 4 – Lan-koadernoa 4 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Aizarna, Kontxi eta beste

18. edizioa

Ezekiel nora ezean	Osoro, Jasone
Ezekiel nora ezean	Osoro, Jasone
Matematika 4. Lehen Hezkuntza. Lan-koadernoa 8 (Txanela)	Goñi, Jesus Mari
Suminaren estrategia	Morillo, Fernando

19. edizioa

Hamabost zauri	Jaio, Karmele
Ikaslearen liburua 3 (Material globalizatua) (Txanela). Lehen Hezkuntza (8 liburuxka)	Saenz, Maite eta beste
Matematika 4. Lehen Hezkuntza. Lan-koadernoa 7 (Txanela)	Goñi, Jesus Mari
Material globalizatua 2. Lehen Hezkuntza. Ikaslearen liburua (9 liburuxka)	Oiarbide, Josi eta beste
Musika 2 – Lan-koadernoa 2 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Aizarna, Kontxi eta beste
Musika 3 – Lan-koadernoa 3 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Aizarna, Kontxi eta beste

20. edizioa

A zer gaupasa!	Mintegi, Miguel Angel
Aulki-jokoa	Alberdi, Uxue
Euskara 2 – Lan-koadernoa 3 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Oiarbide, Josi eta beste
Euskara 3 – Lan-koadernoa 5 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Barrena, Saionara eta beste
Matematika 2. Baga Biga (Txanela). Lehen Hezkuntza	Goñi, Jesus Mari
Matematika 3. Lehen Hezkuntza. Baga Biga (Txanela)	Goñi, Jesus Mari
Matematika 3. Lehen Hezkuntza. Lan-koadernoa 5 (Txanela)	Goñi, Jesus Mari

21. edizioa

Elhuyar hiztegi txikia. Euskara-gaztelania / Castellano-vasco	Elhuyar Hizkuntza eta Teknologia
Euskara 2 – Lan-koadernoa 4 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Oiarbide, Josi eta beste
Euskara 3 – Lan-koadernoa 6 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Barrena, Saionara eta beste
Matematika 2 – Lan-koadernoa 4 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Goñi, Jesus Mari
Matematika 3 – Lan-koadernoa 6 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Goñi, Jesus Mari
Musika 1 – Lan-koadernoa 1 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Xirula Mirula Elkartea

22. edizioa

Ipuin batean bezala	Irigoien, Joan Mari
Matematika 2 – Lan-koadernoa 3 (Txanela). Lehen Hezkuntza	Goñi, Jesus Mari

25. edizioa

Urtebete itsasargian	Meabe, Miren Agur
Zigarrotxoa ahoz aho	Kazabon, Antton

26. edizioa

Eskubeltz taldearen abenturak	Press, Hans Jürgen
Narrazioak	Sarrionandia, Joseba

27. edizioa

Irakasle alu bat

Mendiguren Elizegi, Xabier

29. edizioa

Behi euskaldun baten memoriak

Atxaga, Bernardo

30. edizioa

Ezekiel

Osoro, Jasone

31. edizioa

SPrako tranbia

Elorriaga, Unai

32. edizioa

Arotzaren eskuak

Ladron Arana, Alberto

52. edizioa

Ostegunak

Arretxe, Jon

Urte bereko berrargitalpenak

1/2 edizioak

31 ipuin	Txekhov, Anton
72 ordu	Iribar, Kepa
Azken etxea	Urretabizkaia, Arantxa
Biologia eta Geologia 1. DBH	Clemente, Silvia eta beste
Biologia eta Geologia 3. DBH	Clemente, Silvia eta beste
Biologia, Geologia eta Ingurumen Zientziak 1. Batxilergoa	Clemente, Silvia eta beste
Cube Arts 1	Usui, Tomomi
Erronka 2-4. Lehen Hezkuntza. [4. Trebea naiz…]	Askoren artean
Erronka 2-5. Lehen Hezkuntza [5. Argia eta koloreak]	Askoren artean
Erronka 2-6. Lehen Hezkuntza [6. Jo musika, jo!]	Askoren artean
Euskara 1. Lehen Hezkuntza	Angoitia, Josune eta beste
Euskara 1. Lehen Hezkuntza. Koadernoa 1	Angoitia, Josune eta beste
Euskara 2. Lehen Hezkuntza	Angoitia, Josune eta beste
Euskara 3. Lehen Hezkuntza	Angoitia, Josune eta beste
Euskara 3. Lehen Hezkuntza. Koadernoa 1	Angoitia, Josune eta beste
Euskara 5. Lehen Hezkuntza	Angoitia, Josune eta beste
Euskara eta Literatura 1. DBH	Fontecilla, Gontzal eta beste
Euskara eta Literatura 3. DBH	Anaya Taldea
Euskara istorio, misterio, pats!	Askoren artean
Ez erran inori	Txoperena, Maddi Ane
Faxismoaren aurka borrokan. Nola aurre egin eta nola irabazi	Zetkin, Clara
Geografia eta Historia 1. DBH	Bustos, Antonio eta beste
Inguruaren Ezaguera 1. Lehen Hezkuntza	Bustos, Antonio eta beste
Inguruaren Ezaguera 2. Lehen Hezkuntza	Bustos, Antonio eta beste
Inguruaren Ezaguera 2. Lehen Hezkuntza	Bustos, Antonio eta beste
Inguruaren Ezaguera 2. Lehen Hezkuntza [Aldizkaria]	Aguilar, Mª del Carmen eta beste
Inguruaren Ezaguera 3. Lehen Hezkuntza	Benítez, José Kelliam eta beste
Inguruaren Ezaguera 5. Lehen Hezkuntza	Benítez, José Kelliam eta beste
Itsasargiko misterioa	Gallastegi, Lur
Koaderno handia	Kristof, Agota
Matematika 1. DBH	Colera, Jose eta beste
Matematika 3. DBH	Colera, Jose eta beste
Matematika Gizarte Zientzietara aplikatuta I. 1. Batxilergoa	Colera, Jose eta beste
Matematika I. 1. Batxilergoa	Colera, Jose eta beste
Munduari bira eman zion ontzia [Rustika]	Sarrionandia, Joseba
Nafarroan eskalada egiteko gida	Velazquez, Carlos
Natasha	Almandoz de la Cruz, Koldo
Nire minaren etxean	Antsorregi, Iñigo

1/2/3 edizioak

Gaueko eztabaidak	Arrieta, Agustin
M. Ama*, eme*, ume*	Fernandez, Estitxu eta beste
Matematika 2. Lehen Hezkuntza [Material manipulagarria barne]	Carvajal, Ana Isabel eta beste
Ni ez naiz Mikel Laboa	Iturriaga, Unai eta beste

1/2/3/4 edizioak

Haurren eta nerabeen kontrako indarkeriari aurre egiteko euskal estrategia 2022/25. Apurtutako jostailu gehiago ez / Estrategia vasca contra la violencia hacia la infancia y la adolescencia. No más juguetes rotos

Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Saila (EJ)

2/3 edizioak

Frankenstein	Shelley, Mary
Karena	Agirre, Alaine
Matematika 2. Lehen Hezkuntza [Material manipulagarria barne]	Carvajal, Ana Isabel eta beste
Munduari itzulia 80 egunean	Verne, Julio

2/3/4 edizioak

Faith

Garro, Lander

3/4 edizioak

Bi aldiz erditu zinen nitaz, ama	Agirre, Alaine
Freeport	Odriozola, Ander
Hormak	Iguaran, Oihana
Irakurtzen ikasi 1. Lehen Hezkuntza	Etxebarria, Aintzane eta beste
Libe	Agirre, Alaine

5/6 edizioak

Maren

Agirre, Alaine

7/8 edizioak

Ero	Martin, Jon

8/9 edizioak

Ez naiz ni

Jaio, Karmele

10/11 edizioak

Miss Txatarra

Mendiguren Elizegi, Xabier

Titulu errepikatuak

2 edizio

31 ipuin	1/2
72 ordu	1/2
Azken etxea	1/2
Bi aldiz erditu zinen nitaz, ama	3/4
Biologia eta Geologia 1. DBH	1/2
Biologia eta Geologia 3. DBH	1/2
Biologia, Geologia eta Ingurumen Zientziak 1. Batxilergoa	1/2
Cube Arts 1	1/2
Ero	7/8
Erronka 2-4. Lehen Hezkuntza. [4. Trebea naiz…]	1/2
Erronka 2-5. Lehen Hezkuntza [5. Argia eta koloreak]	1/2
Erronka 2-6. Lehen Hezkuntza [6. Jo musika, jo!]	1/2
Euskara 1. Lehen Hezkuntza	1/2
Euskara 1. Lehen Hezkuntza. Koadernoa 1	1/2
Euskara 2. Lehen Hezkuntza	1/2
Euskara 3. Lehen Hezkuntza	1/2
Euskara 3. Lehen Hezkuntza. Koadernoa 1	1/2
Euskara 5. Lehen Hezkuntza	1/2
Euskara eta Literatura 1. DBH	1/2
Euskara eta Literatura 3. DBH	1/2
Euskara istorio, misterio, pats!	1/2
Ez erran inori	1/2
Ez naiz ni	8/9
Faxismoaren aurka borrokan. Nola aurre egin eta nola irabazi	1/2
Frankenstein	2/3
Freeport	3/4
Geografia eta Historia 1. DBH	1/2
Hormak	3/4
Inguruaren Ezaguera 1. Lehen Hezkuntza	1/2
Inguruaren Ezaguera 2. Lehen Hezkuntza	1/2
Inguruaren Ezaguera 2. Lehen Hezkuntza	1/2
Inguruaren Ezaguera 2. Lehen Hezkuntza [Aldizkaria]	1/2
Inguruaren Ezaguera 3. Lehen Hezkuntza	1/2
Inguruaren Ezaguera 5. Lehen Hezkuntza	1/2
Irakurtzen ikasi 1. Lehen Hezkuntza	3/4
Itsasargiko misterioa	1/2
Karena	2/3
Koaderno handia	1/2
Libe	3/4
Maren	5/6
Matematika 1. DBH	1/2
Matematika 2. Lehen Hezkuntza [Material manipulagarria barne]	2/3
Matematika 3. DBH	1/2
Matematika Gizarte Zientzietara aplikatuta I. 1. Batxilergoa	1/2
Matematika I. 1. Batxilergoa	1/2
Miss Txatarra	10/11
Munduari bira eman zion ontzia [Rustika]	1/2
Munduari itzulia 80 egunean	2/3
Nafarroan eskalada egiteko gida	1/2
Natasha	1/2
Nire minaren etxean	1/2

3 edizio

Faith	2/3/4
Gaueko eztabaidak	1/2/3
M. Ama*, eme*, ume*	1/2/3
Matematika 2. Lehen Hezkuntza [Material manipulagarria barne]	1/2/3
Ni ez naiz Mikel Laboa	1/2/3

4 edizio

Haurren eta nerabeen kontrako indarkeriari aurre egiteko euskal estrategia 2022/25. Apurtutako jostailu gehiago ez / Estrategia vasca contra la violencia hacia la infancia y la adolescencia. No más juguetes rotos

1/2/3/4

Ekoizpen tematikoa

Argitaletxeen jardunaren emaitza aztertu ondoren, ekoizpen tematikoan edo edizioaren muinean gaude. Izan ere, bibliografoaren ikuspegitik harago, ekoizpenaren zenbatekoa bera baino gehiago interesatu izan zaigu beti ikuspuntu soziologikoa: euskaraz zer argitaratzen da, eta argitaratzen den hori non eta nola txertatzen den euskal kulturan.

Urteroko ekoizpena, beraz, gaika sailkatu ohi dugu, nazioartean erabili ohi diren ereduen arabera. Eta sailkaturiko eremu bakoitzean ikuspegi ebolutiboa aplikatzen dugu, bost urteko erreferentzia bederen eduki dezagun.

Horrenbestez, argitaratutako tituluak zortzi gai sailetan banatzen ditugu urtero:

1. Hezkuntza eta irakaskuntzako liburuak.
2. Haur eta gazteentzako liburuak.
3. Giza eta gizarte zientzietako liburuak.
4. Helduen literatura.
5. Zientzia eta teknika alorreko liburuak.
6. Aisiako liburuak.
7. Erlijio liburuak.
8. Orotarikoak.

Zortzi arlo horietatik, lehenengo seiak bakarrik aztertu ohi ditugu, urterik urte ekoizpen osoaren %99 inguru biltzen baitute. Halaxe izan da 2022an ere (%99,3).

Aurtengo aldaketa aipagarrien artean, hezkuntza eta irakaskuntza liburuak ia beti gorde ohi duen lehen lekua berreskuratu du ekoizpen orokorrean (895, %35,4), haur eta gazteentzako liburuaren aurretik (718, %28,4). Ikusten denez, nabarmena da haur eta gazteei zuzendutako liburuaren produkzioa, bi liburu multzo horien artean ekoizpen osoaren bi heren inguru (%63,8) hartu baitute; azken buruan, bai irakaskuntzako liburuak eta bai haur eta gazteentzakoak publiko bera du jomuga.

Bi multzo horiek alde batera utzita, gainerakoen itzala asko arintzen da, gehiegi: hurrengoak helduen literatura (350, %13,8) eta giza eta gizarte zientzietako liburua (318, %12,6) dira. Atzerago datoz aisia liburua (148, %5,9) eta zientzia eta teknikakoa (81, %3,2).

Sei liburu sail horiek banan-banan arakatuko ditugu; baina, lehenik, ikuspegi globala emanez hasiko gara. Helburu hori dute hurrengo bi grafikoek eta laukiak; bakoitzak bere modura, errealitate bera erakusten digute: urteko ekoizpen osoa balio absolutuetan eta erlatiboetan. Laukian beste erreferente bat sartu ohi dugu, 2000. urtea, mende honetako lehen urtearekiko nola gauden, zerk egin duen gora eta zerk behera adierazteko asmotan.

Gai multzoa	Zenbaki absolutuak	%	2022/2000
Hezkuntza/Irakaskuntza	895	35,4	+45,8
Haur eta gazteentzako liburuak	718	28,4	+89,9
Helduen literatura	350	13,8	+19,5
Giza/Gizarte zientziak	318	12,6	+7,4
Aisia	148	5,9	+214,9
Zientzia/Teknika	81	3,2	–18,2
Besterik	19	0,7	–47,2

Ekoizpen tematiko sailkatura igaro aurretik, ohar bat: gai sail bakoitzean, informazioz betetako taula bat ageri da. Gaiari dagokion laburpen osoa biltzea du xede: azken bost urteotako eboluzioa kontzeptu guztietan, hala nola tituluetan, ekoizpen osoarekiko ehunekoan, urtetik urterako eboluzio alderatuan, itzulpenaren eta berrargitalpenaren urte bakoitzeko pisuan, urteko orrialde kopuru orokorrean eta liburu bakoitzaren batez besteko orrialde kopuruan.

Hezkuntza eta irakaskuntza: 895 titulu

	2018	2019	2020	2021	2022
Hezkuntza/Irakaskuntza	669	850	1.108	591	895
Ekoizpenaren %	30,3	36,3	42,6	25,7	35,3
Urtetik urtera %Δ	–16,6	27,1	30,4	–46,7	51,4
Itzulpenen % (1. edizioan)	35,3	21,6	25,3	39,5	15,4
Berrargitalpenen %	39,5	30,9	27,5	48,6	31,6
Orrialde kopurua	61.385	79.208	77.841	66.350	91.850
Orrialde kopurua liburuko	91,8	93,2	70,3	112,3	102,6

2021ean sailkapen orokorrean galdutako lehen lekua berreskuratu du liburu mota honek, 404 titulu gehiago argitaratuta. Ongi irakurri duzue, 404 titulu… aurreko urtean baino %51,4 gehiago! Kontua da iazkoan beherakada izugarria izan zuela, 2020tik %46,7 jaitsi baitzen. Eta, gainera, ongi identifikatu ahal izan genuen zergatia: beherakada hori kanpoko argitaletxe komertzial nagusiei atxiki zekiekeen bete-betean; izan ere, lau argitaletxe nagusiek –Anaya-Haritza, Edebé-Giltza, Edelvives-Ibaizabal eta Santillana-Zubiak– 2020an baino 514 liburu gutxiago argitaratu zituzten 2021ean. Urak neurri batean bere ohiko bidera itzuli direla esan genezake, beraz, nahiz eta 2022ko kopurua 2020koaren azpitik dabilen oraindik.

Bietan irabazi ditu tituluak, gainera: analogikoan 59, eta batez ere digitalean, 145. Bakoitzaren indarra honela banatzen da: 621 titulu analogiko (%69,4) eta 274 digital (%30,6). Digitalak, ikus daitekeenez, indar handia du hezkuntza eta irakaskuntzako liburuan.

Itzulpenaren pisua, bestalde, ikaragarri jaitsi da sail honetan, %39,5etik %15,4raino. Egia esan, ez zaigu guztiz fidagarria iruditzen, konbentziturik baikaude egiazko itzulpena askoz ere altuagoa dela testuliburuaren esparruan; izan ere, argitaletxe batzuetan ahalegin handia egiten da itzuli edo berregokitu egin den liburua nobedadea balitz bezala aurkezten.

Liburu mota honen berrargitalpen maila %31,6ra iritsi da; aipatutako iazko salbuespena gorabehera, azken urteetan herenaren inguruan egonkortu dela dirudi.

Irakaskuntzaren eboluzio lerroa

Eboluzioaren lerroak 2019 eta 2020ko datuen testuingurura itzuli gaitu, iazko beherakada gogorra gaindituta.

Irakaskuntzaren eboluzioaren indizea

Hamarkada honetan bost aldiz egin du gora hezkuntza eta irakaskuntza liburuak, eta bost aldiz behera.

Aipatu dugunez, 2021ekoarekiko igoera esanguratsua erakusten du, ia 2015ekoaren neurrikoa: %51,4. Iazko beherakada bortitzak igotzeko aukera hori iradokitzen zuen, eta halaxe gertatu da. Liburu mota honek liburugintzaren ekosisteman duen lekua eta pisua ezagututa, azken hamarkadetan sistema osoak izan duen oreka motari eusteko joera adierazten du.

Barne sailkapena

Barne sailkapenean, argi ikusten da aurten ere LH eta DBHko testuliburuak direla, beti bezala, sail hornituenak, eta hurrenkera horretan gainera. Bien artean %80tik gora batu dute, 2019tik aurrera gertatu den bezala.

Hurrengo taulan, bi horien balioak sei urteko perspektiban bildu ditugu.

Urtea	LH	DBH
2017	27,9	39,4
2018	44,2	28,6
2019	71,8	14,5
2020	51,6	30,8
2021	49,4	31,3
2022	47,2	36,0

Ikuspegi diakroniko horretatik, azken bi urteetan LHko liburuak beheranzko joerari heldu diola dirudi, eta DBHkoa, berriz, goraka ari dela. Hezkuntza sistemaren egitura eta joera propioekin lotura izan dezake horrek guztiak: DBHn euskarazko ereduak gero eta hedatuago egotearen ondorio izan daiteke, esate baterako. Baina eskola materialen egutegi propioa eta politika editorialak gurutzatzen diren esparru batean gaudenez, ez da erraza irakurlegoaren profilaren edo hezkuntza politikaren alorreko azalpen garbiak topatzea. Arreta handiz ikusi beharko dugu, dena dela, aurrerantzean joera horiek egonkortzen edo indartzen diren.

Haur eta gazteentzako argitalpenak: 718 titulu

	2018	2019	2020	2021	2022
Haur/Gazte	741	621	662	756	718
Ekoizpenaren %	33,6	26,5	25,4	32,9	28,4
Urtetik urtera %Δ	5,4	–16,2	6,6	14,2	–5,0
Itzulpenen % (1. edizioan)	69,8	65,9	61,8	63,6	58,6
Berrargitalpenen %	36,2	35,3	39,4	32,4	30,1
Orrialde kopurua	49.370	45.309	44.715	45.118	44.143
Orrialde kopurua liburuko	66,6	73,0	67,5	59,7	61,5

Haur eta gazteentzako liburua ohikoagoa zaion bigarren lekura itzuli da. Itzulera hori hezkuntza eta irakaskuntza liburuaren gorakadak eragin duela baiezta daiteke, haur eta gazteenak ez baitu neurriz kanpoko beherakadarik jasan kopuru absolutuan: 2021ean baino 38 titulu gutxiago bakarrik izan ditu (ekoizpen osoarekiko ehunekoa 32,9tik 28,4ra jaitsi da).

Aurreko urteetan bezala, sail honetako ia liburu guztiak analogikoan argitaratu dira (685 titulu, %95,4), eta 33 bakarrik digitalean (%4,6).

Liburu mota honetan, itzulpenaren pisua beti izan da oso handia. 2022an ere halaxe da, %58,6; hala ere, aurreko urteetan baino maila apalagoa izan du.

Berrargitalpenak ere garrantzi handia du (%30,1), baina horretan ere beherago ibili da aurreko urteetan baino. Liburu mota honen izaera eta helmuga kontuan izanda, desiragarria izango litzateke aurrerantzean berriro goranzko joerari heltzea.

Haur eta gazte liburuaren eboluzio-lerroa

Eboluzioaren lerroak argi erakusten du liburu mota honek 2000. urteko posizioa bikoiztetik oso gertu geratu dela. Mende osoko hirugarren kopuru altuena lortu du, iazko gailurretik nahikoa gertu.

Haur eta gazte liburuaren eboluzioaren indizea

Eboluzioaren indizeak 2021eko kopuruarekiko bost puntuko beherakada islatzen du. Bi urtez goraka egin ondoren, ez dirudi jaitsiera hori kezkatzeko modukoa denik; esan bezala, 2000tik honako hirugarren urte emankorrena izan da aurtengoa haur eta gazteentzako liburuarentzat. Hurrengo urteko emaitzak argiago esango digu joerak norantz egiten duen.

Helduen literatura: 350 titulu

	2018	2019	2020	2021	2022
Helduen literatura	317	316	304	335	350
Ekoizpenaren %	14,4	13,5	11,7	14,6	13,8
Urtetik urtera %Δ	10,8	–0,3	–3,8	10,2	4,5
Itzulpenen % (1. edizioan)	26,3	31,0	20,8	23,8	27,1
Berrargitalpenen %	24,3	22,5	30,3	31,0	26,3
Orrialde kopurua	51.968	39.815	48.105	54.663	55.433
Orrialde kopurua liburuko	163,9	126,0	158,2	163,2	158,4

Helduen literaturak, kopuru absolutuan, igoera esanguratsua izan du bigarren urtez jarraian: 2022an 15 titulu gehiago izan ditu iaz baino. Baina, hala ere, ekoizpen osoarekiko ehunekoan ia puntu bat galdu du. Ez da sumatzen, beraz, nabarmentzeko moduko aldaketarik. Hori bai, datu horiekin hirugarren tokia kendu dio giza eta gizarte zientzietako liburuari.

Multzo honetan, 299 titulu argitaratu dira analogikoan (%85,4), 2021ean baino 19 gehiago; digitalean, aldiz, 51 soilik kaleratu dira (%14,6). 2021eko proportzioak errepikatu dira, gutxi gorabehera.

Nobedadeen artean, itzulitakoak diren literatur liburuak %27,1era igo dira (70 titulu, iaz baino 15 gehiago), baina kopurua herenera hurbildu izan den urteetatik behera oraindik ere.

Berrargitalpenaren neurria apaldu egin da berriro, iazko kopuruekin alderatuta: laurdena pasatxo, %26,3 (92 titulu). Ez da, gure ustez, albisterik onena, berrargitalpenak gehitzea beti iruditu izan baitzaigu ekoizpen eta kontsumo osasuntsuagoaren adierazle.

Literaturaren eboluzio-lerroa

2022koa, kopuru absolutuan, mende honetako bigarren marka onena dela erakusten du grafikoak, iazko kopuruaren gainetik eta 2009ko gailurraren azpitik. Jauzi ikaragarririk egon ez bada ere, bada zerbait.

Literaturaren eboluzioaren indizea

Eboluzioaren indizeak 4,5 puntuko igoera islatzen du 2021eko kopuruarekiko. Bigarren urtez goraka egin du ekoizpenak, aurreko bi urteetan behera egin ondoren. Aldaketak txikiak direnez, ez da joera argirik sumatzen. Hurrengo urteetako datuen zain egon beharko dugu ezer garbiagorik ikusteko.

Generoka

Aurten ere berriro egoera bera errepikatu eta azpimarratu behar da, narratibaren nagusitasuna: %54,3, gainerako generoak urruti utziz. Olerkiak, bere aldetik, bi puntuko igoera izan du 2021etik.

Giza eta gizarte zientziak: 318 titulu

	2018	2019	2020	2021	2022
Giza/Gizarte	298	348	337	349	318
Ekoizpenaren %	13,5	14,9	12,9	15,2	12,6
Urtetik urtera %Δ	–10,0	16,8	–3,2	3,6	–8,9
Itzulpenen % (1. edizioan)	33,1	30,6	25,3	32,0	30,8
Berrargitalpenen %	7,7	6,0	6,2	7,7	8,2
Orrialde kopurua	52.749	61.033	52.219	63.676	53.060
Orrialde kopurua liburuko	177,0	175,4	155,0	182,5	166,9

Giza eta gizarte zientzietako liburua laugarren tokira erori da ohikoa zaion hirugarrenetik, helduen literaturaren atzetik geratu baita. Taulak garbi uzten du liburu mota honek aurten izan duen jaitsiera: 31 titulu gutxiago, eta 2,6 puntu behera ekoizpen orokorrean (azken hamarkadako bigarren proportzio baxuena). Azken hiru urteetako kopuruetatik behera egin du.

Analogikoaren zein digitalaren arteko proportzioak iazko bera errepikatu du bete-betean 2022an ere: zehatz-mehatz, liburu analogikoak %86,2 hartu du (274 titulu), eta digitalak %13,8 (44).

Itzulpenen datuak ere antzera geratu dira, 90 titulurekin (%30,8) gora egin dute; berrargitalpenek, pittin bat gora egin duten arren, betiko neurri eskasean egoten jarraitzen dute, zoritxarrez. Liburu honek sustrai ahulak dituen seinale, betiere.

Betidanik nabarmendu izan dugu liburu honen joera egonkorra. Egonkorra, zentzurik txarrenean, kultura osasuntsu batek beharko lukeen maila eta kopuruetatik oso behera baitabil, multzo honek biltzen dituen gaiak zein eta zenbat diren aintzat hartzen badugu: filosofiatik hasi eta geografia edo historiaraino, soziologia, etnologia, politika, ekonomia edo hizkuntzalaritzatik barrena. Gure porrotaren sintoma edo isletako bat dela esan genezake: euskal liburuaren gure kontsumoa guztiz diglosikoa da, desorekatua, sakontasun eskasekoa, alor batzuetara mugatua.

Giza eta gizarte liburuaren eboluzio-lerroa

2008an lortutako gailurretik beheranzko joeran, azken urteotan antzeko kopuru absolutuetan mugitu da liburu mota hau, kultur ekosistema osasuntsuago batek eskatuko lituzkeenetatik oso urrun, gure ustez. 2022an hamar puntu behera egin du, 2000ko hasierako erreferentziako neurrira hurbilduz.

Giza eta gizarte liburuaren eboluzioaren indizea

Ekoizpen orokorrak gora egin duen arren, hala eta guztiz ere, giza eta gizarte zientzietako liburuak ezin izan dio 2021eko kopuruari berari ere eutsi. Xume zebilen, are xumeago orain… Ez dago ezer gehiago esan beharrik.

Barne sailkapena

Liburu mota honek bere baitan biltzen duen gaitegi zabala erakusten du zerrenda horrek. Eta hori guztia elikatzeko, 318 titulu besterik ez. Horra gure kulturaren eta liburugintzaren argazkia.

Gainerakoak

Aisia liburuak: 148 titulu

	2018	2019	2020	2021	2022
Aisia	98	95	101	126	148
Ekoizpenaren %	4,4	4,1	3,9	5,5	5,9
Urtetik urtera %Δ	3,2	–3,1	6,3	24,8	17,5
Itzulpenen % (1. edizioan)	45,7	46,1	58,4	58,3	58,5
Berrargitalpenen %	6,1	6,3	11,9	8,7	12,2
Orrialde kopurua	13.048	10.726	10.620	12.673	15.162
Orrialde kopurua liburuko	133,1	112,9	105,1	100,6	102,4

Aisia liburuaren eboluzio lerroa

Eboluzioaren lerroak argi erakusten du mende hasieratik hona izandako bilakaera: beste edozein liburu motak izandakoa baino askoz ere handiagoa izan da aisia liburuaren igoera, 2000ko ekoizpenaren kopuru absolutua hirukoiztera iristeraino. Eta igoera horren erdia azken hiru urteetan bakarrik gertatu denez, itxaropentsu izateko aukeraren bat sortu zaigu, behingoagatik!

Zientzia eta teknika: 109 titulu

	2018	2019	2020	2021	2022
Zientzia/Teknika	63	86	69	110	81
Ekoizpenaren %	2,9	3,7	2,7	4,8	3,2
Urtetik urtera %Δ	–53,3	36,5	–19,8	59,4	–26,4
Itzulpenen % (1. edizioan)	15,0	18,1	11,8	13,2	10,5
Berrargitalpenen %	4,8	3,5	1,4	3,6	6,2
Orrialde kopurua	7.551	9.602	6.983	10.513	6.722
Orrialde kopurua liburuko	119,9	111,7	101,2	95,6	83,0

Zientzia eta teknika alorreko liburuak 2021ean aurreko urteetako galerak berreskuratzea lortu bazuen, aurten berriro kolpea jaso du: duela hamar urteko kopuruetara hondoratu da (2013an 79 titulu izan ziren, 2022an baino bi gutxiago). Mende osoari begiratuta, kopuru absolutua hiru urtetan bakarrik egon da aurtengoaren azpitik. Errepika dezagun behin baino gehiagotan esandakoa: euskal liburugintzaren eta euskalgintzaren beraren ahuleziaren adibide bat gehiago dugu begien aurrean.

Zientzia eta teknikaren eboluzio lerroa

Eboluzioaren lerroak argi erakusten du mende honetako lehen hamarkada ia osoan datu hobeak egon zirela bigarren hamarkadako urteetan baino, eta azken bost urteak bereziki txarrak izan direla liburu mota honentzako. Maila eskasari eutsi ezinda, zientzia eta teknikako liburua areago eta areago hondoratzen ari dela dirudi.

2022ko liburuak: gai sailkapena

Sailak	Zenb. abs.	%
0. OROTARIKOAK	838	33,1
Zientzia eta kulturaren oinarri orokorrak. Bibliografia. Katalogoak. Bibliotekonomia. Entziklopediak. Kazetaritza. Museoak	22	0,9
Haur eta gazteentzako argitalpenak	816	32,2
1. FILOSOFIA	12	0,5
Metafisika. Ontologia. Estetika. Filosofia sistemak. Psikologia. Logika. Etika	12	0,5
2. ERLIJIOA. TEOLOGIA	6	0,2
Berezko teologia. Biblia. Kristologia. Mariologia. Teologia morala. Liturgia. Pastoral teologia. Eliza. Kristauez besteko erlijioak	6	0,2
3. GIZARTE ZIENTZIAK	1.033	40,8
Soziologia. Estatistika. Demografia. Politika. Ekonomia. Zuzenbidea. Herri administrazioa. Gizarte laguntza. Etnologia	138	5,4
Hezkuntza. Irakaskuntza. Heziketa. Pedagogia	895	35,4
5. ZIENTZIA HUTSAK. ZIENTZIA ZEHATZAK ETA NATURALAK	20	0,8
Matematikak. Astronomia. Fisika. Kimika. Geologia. Metereologia. Paleontologia. Biologia. Botanika. Zoologia	20	0,8
6. ZIENTZIA APLIKATUAK. MEDIKUNTZA. TEKNIKA	57	2,3
Medikuntza. Ingeniaritza. Teknika. Nekazaritza. Basogintza. Zooteknia. Etxeko ekonomia. Industria. Zenbait industria eta lanbide. Eraikuntza. Sukaldaritza	57	2,3
7. ARTEA. JOLASAK. KIROLAK	116	4,6
Artea. Estetika. Hirigintza. Arkitektura. Eskultura. Marrazketa. Margogintza. Argazkigintza. Musika	85	3,4
Jostaldiak. Jolas eta jokoak. Kirolak	31	1,2
8. FILOLOGIA. LITERATURA	391	15,5
Hizkuntzalaritza. Filologia	41	1,6
Literatura. Literatur generoak	350	13,9
9. BIOGRAFIA. HISTORIA. GEOGRAFIA	56	2,2
Biografiak	10	0,4
Historia.Geografia	46	1,8
GUZTIRA	2.529	100,0