2025-01-08 Albisteak
Euskal kulturaren inguruko hausnarketan, sistemarekiko jarrera kritikoa nabarmendu da 2024ari begira. Kulturgintzako alor desberdinak aztertzen jarri ditu Jakinek hemezortzi aditu, hamar hitzez eta zortzi irudiz.
Elkarri lotzen zaizkion zenbait kezka azaleratu dituzte adituek urteak emandakoaren errepasoan, kulturgintza sistemaren gabezia eta ajeak aztertzetik hasi eta egituratik berresten diren itzal sinboliko –eta ez hain sinboliko– zenbait bistaratuz. Elkarri oihartzun egin dioten aldarri bilakatu dira artikuluok, baina, Lorea Agirre zuzendariak hitzaurrean dioen moduan, «jarrera kritikoa abiaburu» duten neurrian dute «kulturarekiko maitasuna akuilu».
Aurten zortzi irudigile ipini ditu gogoetan Jakinek, Irantzu Pastor azal egileaz gain: Mariñe Arbeo, Eider Eibar, Adur, Axpi, Joseba Larratxe, Exprai, Dani Fano eta Maite Caballero. Azkenik, 2023ko euskal liburugintzaren azterketa ere jaso du aldizkariak, Xabier Eizagirre Jakin-eko erredakzio buruaren eskutik.
‘Zabaldu ditugu begiak euskal literaturan?’
Irati Jimenez
Euskadi Saria irabazi zuen Begiak zabalduko zaizkizue (Elkar, 2021) saiakera kritikoa oinarri hartuta eta liburuaren ibilbidea aztertuta, euskarazko literatura eta euskal sistema literarioa zer egoeratan dauden eta zer arazo dituzten aztertu du: «irakurlearekin akordatzen ez diren idazle gehiegi daudela eta idazle gehiegirekin akordatu ere egiten ez den sistema literario bat daukagula».
‘Euskal Musikagintza SL’
Beñat Goitia Gerenabarrena Benizze
Millennial eta Z belaunaldiaren arteko mugatik euskal musikagintzaren egungo egoera, hegemonia, lobbya eta mainstream-a aztertu eta borroka armatuaren osteko epealdiak eragindako kultur egoeraren gaineko gogoeta egiten du, berehalako interbentzio baten premia aldarrikatuz.
Euskal kultura 2024
Askoren artean
Urtean zehar kulturaren hainbat alorretan gertatutakoaren balantzea idatzi dute zortzi egilek. Irati Elorrieta Agirrek Adania Xibli idazle palestinarrak Frankfurteko Azokan jaso behar zuen saria atzeratzeko erabakitik abiatzen du bere gogoeta. Galder Unzalu Etxabek Bilbon azken hamarkadetan ezarri den hiri ereduaren ertzak aztertzen ditu. Amets Aranguren Arrieta, Andoni Imaz Pozueta, Irati Majuelo Itoiz, Mikel Ayllon, Iraitz Mateo Gogorza eta Garazi Ansa Arbelaizek musika, zinema, literatura, antzerki, bertsolaritza eta artearen eremuak jorratzen dituzte, hurrenez hurren: Amets Arangurenek komunitate eta kolektibotasun beharra azpimarratu du musikagintzari begira; Andoni Imazek zinemagintza aztertu du; Irati Majuelo ere Palestinaren egoerari so jarri du literatura esparruak; Mikel Ayllonek arte eszenikoetan «euskal tragedia» ikusi du; Iraitz Mateok Bertsolamintza jardunaldietako gogoetak eta urteko gertakariak jarri ditu elkarrizketan; eta Garazi Ansak Basterretxea eta Txillidaren urteurrenei erreparatu die, museo eta programazioetan zuten itzala areagotu egin dela ondorioztatuz. Artikulu grafikoei dagokienean, Mariñe Arbeo, Eider Eibar, Adur, Axpi, Joseba Larratxe, Exprai, Dani Fano eta Maite Caballeroren begiradak biribildu du urtearen balantzea.
‘Euskal liburugintza 2023’
Xabier Eizagirre Gesalaga
2023ko liburu ekoizpenaren emaitzak aztertu ditu Eizagirrek, Torrealdaik 1976an abiatutako ikerketari segida emanez. Sarean osorik irakur daitekeen azterketaren laburpena dakar aldizkarira, hainbat joera azpimarratuz. Esaterako, inoiz baino liburu gehiago argitaratu direla 2023an: 2.791. 2022ko goranzko joera berari eutsi dio, beraz, urte horretako euskal liburugintzak, 2022an baino 248 titulu gehiago argitaratuz. Bestalde, helduen literaturak beherakada handia izan du: 257 titulu argitaratu dira (ekoizpen osoaren %9,2), 2022an baino %26 gutxiago. Izan ere, berriro ere nabarmena da liburuaren produkzioaren zatirik handiena haur eta gazteei zuzendutakoa dela, ekoizpen osoaren bi herenetik gorakoa (%69,3).