2020-01-22 Albisteak
https://www.youtube.com/embed/NsraagywRmQ
Bertsolaritzaren korapiloen muinera jo du Beñat Gaztelumendi Arandia bertsolari eta Bertsozale Elkarteko zuzendaritzako kideak Jakinen 235. zenbakirako egin duen analisian. Bertsolaritzak baduelako oraindik estutzen duen oztoporik, dioenez: «Sentsazioa da oraindik bertsolari neutroaren definizioa ez dela hainbeste aldatu azkeneko 30 urte hauetan: gizpuzkoarra da, txuria, gizona, adin tarte batekoa, eta euskalki konkretu batean ari dena».
Definizio horretatik kanpo geratzen dira bertsolari emakumeak, esaterako. Datuek agerian uzten dute hori: lautik bakarra baita taula gainean kantuan. Oraindik askatu gabeko korapiloa den seinale, Gaztelumendiren hitzetan. «Joera dugu esateko gizartea ez dela parekidea eta horrek esplikatzen duela bertsolaritzan gertatzen dena. Noski eragiten diola, eta noski bertsolaritzan erabiltzen diren menderakuntza estrategia horiek erabiltzen direla beste esparruetan. Baina bertsolaritzak baditu bere menperakuntza estrategia propioak, eta hori ere aztertzeak merezi du». Horretarako zinez baliagarria da Gaztelumendirentzat Uxue Alberdi bertsolari eta idazleak argitaratutako Kontrako eztarritik saiakera. «Zenbakiek esplikatzen ez duten hori esplikatzen du, dauden menderakuntza estrategiak, alegia». Eta estrategia horien kontzientzia hartuta, lehen pausoa eman behar dela dio: «gizonok zeresan eta zeregin handia daukagu», oharrarazi du artikuluan.
Euskalkirik gabeko bertsolariak ere ezin definizio horretan eroso sentitu jarraitzen dute, Gaztelumendiren aburuz. Euskalduntasuna ulertzeko modu hertsiago baten emaitza dela uste du: «Feminismoarekin gertatzen den bezala, euskararen zabaltzearen aurrean erresistentzia moduko bat dagoela uste dut, esentzia bati eutsi nahi bat. Eta hori areagotzen da bertsolaritza bera hartzen dutelako euskalduntasunaren beraren esentziaren ezaugarri bezala. Baina, errealitateari begiratu behar zaio, bertso saioak non egiten diren». Horregatik, «bertso on bat ez da bakarrik gipuzkeraz errima estu batekin eta hizkera ustez fresko batekin» osatzen dena. Bestelako ekarpenak ere garrantzitsuak dira. Hala nola, irudi potenteak erabiltzen dituen bertsolariarena, edo euskara batuan bestelako erregistroetan aritzen denarena, besteak beste.
Gazte bertsolariak nola bertsolaritzara euretik ekarri, hori ere bada kezka Gaztelumendirentzat. «18 urte dituzten bertsolariak jada plazan dira eta ekarpen bat egiten ari dira. Aldiro egin beharreko galdera da ea beraien lekua aurkitzen duten ekarpen horiek eroso egiteko, eta ea mugimendua prest dagoen mugimendua bera egokitzen jakiteko. Uste dut galdera horiek aldiro egin behar direla».
Hiru korapilo horien inguruan josi ditu Beñat Gaztelumendik Jakineko gogoetak. 2019an bertsolaritzak eman duenari begira, etorkizunerako bide posibleak zedarritu baititu Jakinen. Bere artikulua eskura dago Jakinen 235. zenbakian, beste 19 sortzaile eta idazleen gogoetekin batera, eta artikuluan aipatutakoak ere entzungai dira Miren Rubio Iturria kazetariak Euskadi Irratiko Jakingunea atalerako egindako erreportajean. (Entzuteko klikatu azpiko ikonoan).
Beñat Gaztelumendi Arandia
‘Bertsolaritzaren korapiloak’